Met een unieke Minecraft-challenge voor het toekomstige stadsdeel Pampus weet Almere de ogen op zich gericht als economisch knooppunt voor duurzame stadsontwikkeling. Het is één van de ontkiemingen van de Green Innovation Hub, een in 2023 opgericht non-profit initiatief. Wat betekent deze publiek-private samenwerking voor Almere, Flevoland en Nederland? Hoe brengt het versnelling in duurzame stadsontwikkeling? Daarover spraken we met de grondleggers van de Green Innovation Hub, Danny Frietman (links op de foto) en René Visser (rechts op de foto). “We zijn pas net gestart, maar er is al ongelofelijk veel tot stand gebracht.”

Hoe ontstond de huidige Green Innovation Hub?

Frietman: “In 2022 vond in Almere de Floriade Expo plaats, met als thema ‘Growing Green Cities’. Namens gemeente Almere en VodafoneZiggo hadden René en ik, samen met Brian Benjamin (Digitale Stad Almere) voor die tijd een gesprek met de Floriade-organisatie. Daarin stelden wij de vraag: ‘Als de Floriade gaat over een duurzame samenleving, wat kan het begrip ‘digitalisering’ hier dan aan toevoegen? Wat betekent technologie voor de ontwikkeling van gezonde steden tussen nu en pakweg 2030?’ Die brainstorm bracht ons op het idee om de betekenis van technologie voor de stad van de toekomst te laten zien op de Floriade Expo. Dat was de geboorte van de Green Innovation Hub. Op 7 april 2022 ondertekenden gemeente Almere, VodafoneZiggo en Floriade een samenwerkingsovereenkomst voor de Green Innovation Hub bij de Floriade Expo 2022. Het werd een innovatiebroedplaats waar ondernemers, kennisinstellingen, beleidsmakers en studenten al konden samenwerken aan de duurzame stad van de toekomst. Ook inwoners van Almere konden hun input geven.”

Visser: “Op een fysieke plek op de Floriade, het Natural Pavillon, toonden wij met behulp van Virtual Reality en Augmented Reality voorbeelden van een duurzame  wereld die binnen bereik komt door toepassing van nieuwe technologie. Door alle samenwerking en uitwisseling ontstond een positieve dynamiek. Dat bleef op het stadhuis niet onopgemerkt: in de zomer van 2022 werd de Green Innovation Hub opgenomen in het college-akkoord voor de periode 2023 – 2026 van de gemeente Almere, met daaraan gekoppeld een financiering van 1,6 miljoen euro. Vervolgens verbonden ook VodafoneZiggo en de provincie Flevoland zich als launching partner aan de Green Innovation Hub, inclusief een stuk extra financiering. Dankzij dit commitment kon de Green Innovation Hub na de Floriade Expo een zelfstandig vervolg krijgen en worden opgeschaald. Daarmee is dit een unieke landelijke samenwerking waarbij de overheid en het bedrijfsleven de handen voor langere tijd ineen slaan.”

Op 22 februari 2023 werd de Green Innovation Hub officieel geopend. Hoe zou je deze hub in één minuut pitchen?

Visser: “Als een broedplaats voor ontmoeting, samenwerking en innovatie, met het oog op duurzame en inclusieve stadsontwikkeling in Almere, de provincie Flevoland en Nederland. Partijen versnellen hier de ontwikkeling van digitale oplossingen rondom vijf belangrijke thema’s: lokale voedselzekerheid, mobiliteit, circulair bouwen, efficiënte energiedistributie en sociale verbondenheid tussen stadsbewoners. Door de activiteiten van de Green Innovation Hub is Almere in 2030 een nationaal en internationaal voorbeeld op het gebied van duurzame en inclusieve stadsontwikkeling”. Visser voegt er grappend aan toe: ”Deze visie hangt als een tegeltje boven ons bed.”

Gekozen is voor een nieuwe locatie in het stadshart van Almere. Waarom is Almere ook na de Floriade Expo een logische plek voor deze hub?

Visser: “Verstedelijking is een wereldwijde trend. De grote opgave is dat steden leefbaar blijven, zowel ecologisch als qua sociale samenhang. Almere is de snelst groeiende stad van Nederland, met een bevolking die tot 2050 groeit van de huidige 218.000 naar 325.000 inwoners. Alleen al in de nieuwe wijk Pampus gaan binnen vijftien jaar 60.000 mensen wonen en ontstaan 20.000 arbeidsplaatsen. De nieuwe oplossingen voor de duurzame stad van de toekomst die partijen in Almere in co-creatie tot stand brengen, kunnen dus lokaal worden getest, gevalideerd en opgeschaald in een unieke Green Fields-locatie: nieuw land – rijksgrond – dat wordt uitgegeven voor de bouw van nieuwe stadsdelen. Veel van die bewezen nieuwe oplossingen kunnen vervolgens ook worden aangewend voor de verduurzaming van bestaande stadsdelen van Almere, of voor nieuwe of bestaande woonwijken elders in Flevoland en Nederland.”

Frietman: “De Green Innovation Hub is gevestigd in het gebouw Floor in hartje Almere. Wij verhuizen binnenkort van de begane grond naar een grote ruimte van 1000 m², op de 9^e verdieping. Het is een plek waar we samen met andere organisaties gaan werken aan onze visie. Zie het als een grote dansvloer waar alle faciliteiten en mensen aanwezig zijn om digitale innovaties te ontwikkelen en in praktijk te brengen. In hybride leeromgevingen kunnen ook onderwijstalenten hier werken aan businesscases of businessmodellen van startups, scale-ups en bestaande, innovatieve mkb-ers die zich richten op duurzame en inclusieve stadsontwikkeling. Het betekent dat wij als Green Innovation Hub juist in Almere veel progressie kunnen maken.”

Hoe bestuur je vanuit deze hub zoiets abstracts als innovatie?

Frietman: “René en ik werken meerdere dagen per week voor de Green Innovation Hub. Wij bepalen samen de koers en houden regie over de projecten die vooral vanaf 2024 zullen ontstaan. Het is verleidelijk om als nieuw innovatienetwerk al meteen allerlei partijen uit te nodigen, projecten te initiëren en daarmee in de praktijk aan de slag te gaan. Je wilt immers iets teweeg brengen en dat aan de buitenwereld laten zien. Toch kom je verder als je eerst de basis op orde hebt. Aan die basis hebben we in 2023 70% van onze tijd voor de hub besteed. Dat moest ook wel, want door de genoemde financiering kwam de Green Innovation Hub in de fase van opschaling terecht. Daar hoort een strategie bij van waaruit je verder werkt. KPMG heeft ons geholpen bij de ontwikkeling van die strategie. Hiermee hebben we een stevig fundament gelegd.”

Visser: “De strategische basis is het OSI-model: Ontmoeten, Samenwerken, Innoveren. Rondom elk van deze drie functies hebben we programmalijnen ontwikkeld. Dat zijn respectievelijk het community- en partnerprogramma en de toegang tot open-innovatie locaties in Almere. Vanuit deze programma’s kunnen we sprekende, relevante innovaties opschalen. Bij dit alles speelt  marketingcommunicatie een belangrijke rol. Denk hierbij aan workshops, events, innovatiechallenges en netwerkborrels. Tegelijkertijd werken we samen met bedrijven en studenten aan businessmodellen, businesscases, onderzoek of engineering van innovatieve producten en diensten. Wij zijn er oprecht trots op dat wij innovatieve bedrijven op deze manier helpen om hun innovaties marktrijp te maken en dat wij tegelijkertijd studenten helpen om hun mogelijke baan van de toekomst te ontdekken.”

Wat is er ondanks deze focus op strategie na tien maanden al in tastbare zin bereikt?

Frietman: “In juli hebben we samen met onze partners BTG, Floor, Future City Foundation, Windesheim, Horizon, UPAlmere!, gemeente Almere en VodafoneZiggo de Green Innovation Hub Contest 2023 georganiseerd. Tien finalisten demonstreerden hun innovatieve oplossingen voor het toekomstige stadsdeel Pampus Almere. Het Amersfoortse bedrijf Civity won deze wedstrijd met haar ‘SmartCity Dataplatform’ voor de energietransitie. Met dat platform kan in een stadsdeel het actuele aanbod van en de actuele vraag naar duurzaam opgewekte energie beter op elkaar worden afgestemd. Dat leidt tot een groenere, efficiëntere energievoorziening. Civity krijgt onze support om dit concept verder te ontwikkelen voor de energietransitie, maar ook voor andere toepassingen. Daarnaast is er kantoorruimte voor Civity beschikbaar gesteld in de Green Innovation Hub, en tickets voor de Smart City Expo 2023 in Barcelona. Maar ook met andere finalisten blijven wij bouwen aan de toekomst van Nederland door onze facilteiten en mensen ter beschikking te stellen.”

Visser: “Verder hebben wij een regiopartnerschap getekend met de Future City Foundation, een voorname partner van het Dutch Metropolitan Innovations-ecosysteem (DMI). Zij werken met de G40-gemeenten samen met andere overheden, de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en met het bedrijfsleven. Het DMI-ecosysteem voorziet de Green Innovation Hub van nieuwe instrumenten vanuit de digitale wereld. Daarmee ontstaan vanuit de hub innovaties die het stedelijk functioneren verbeteren en verduurzamen. Dankzij dit regiopartnerschap kunnen die in de Green Innovation Hub ontwikkelde innovaties vanuit Almere vervolgens weer landelijk worden opgeschaald.”

Onlangs lanceerde de Green Innovation Hub ook een Minecraft Challenge voor Almere Pampus. Wat houdt dat in?

Frietman: “Hier zijn wij het meest trots op. Microsoft heeft voor het nieuw te bouwen stadsdeel Almere Pampus een realistische, virtuele Minecraftwereld ontwikkeld. Dat is een cadeau! Justin Edwards, director Learning Experiences bij Minecraft Education, kwam naar Almere om dit project te lanceren. Jongeren kunnen in Minecraft meebouwen aan dat duurzame stadsdeel van de toekomst waar zij later misschien wel gaan wonen en werken. Eerder heeft Microsoft in Londen en Singapore al zo’n lokale Minecraftwereld gelanceerd, waarmee het publiek aan de slag kon. Daar zijn winnaars uitgekozen en is uiteindelijk de slag gemaakt naar het fysiek bouwen van de betreffende wijken. Dat is exact wat wij hier ook gaan doen. Paola Huijding, de projectdirecteur van Almere Pampus, heeft dat in een video helder aangegeven: wij hebben jullie, toekomstige bewoners, het mkb, architecten etc. nodig om juist die bouwtransitie, die energieopgave, dat mobiliteitsvraagstuk en die gewenste sociale samenhang te vertalen naar de woonwijk van de toekomst. Breng jouw ideeën in en bouw mee.”

Visser: “Wij hebben ook een Engelstalige video gemaakt over deze Minecraft Challenge voor Almere Pampus, met het oog op de Smart City Expo in Barcelona. Deze wordt ook door Microsoft wereldwijd gedeeld. Een mooi voorbeeld van een duurzame toepassing die een jongere al in Minecraft voor Pampus heeft bedacht en gebouwd is wateropslag op het dak van een gebouw. Dit waterreservoir kan, via daaraan gekoppelde sensoren en een smart dataplatform met bijbehorende app, bijdragen aan inzicht in – en controle over de klimaatbeheersing in je huis. Ook heb je langs deze weg controle over het bodembeheer. Daarmee voorkom je eventuele bodemverzakking en het geeft een vruchtbare grond. De Green Innovation Hub brengt wederom de partijen samen die deze innovatie realiseren.”

De Green Innovation Hub is een voorbeeld van publiek-private samenwerking. Hoe werken jullie hierin zelf samen?  

Frietman: “Ik ben sinds 2019 werkzaam als kwartiermaker van het ICT- en Techcluster van de regio Almere. Ik was het in deze rol al gewend om vanuit een ecosysteemblik te kijken naar technologie als middel tot innovatie en maatschappelijke vooruitgang. Nu ben ik ook projectdirecteur van de Green Innovation Hub. In het opbouwen en uitbouwen van publiek-private samenwerkingen op het gebied van technologie ligt mijn kracht. In de afgelopen tien jaar heb ik grote innovatiemissies voor het bedrijfsleven rondom internationale technologiebeurzen georganiseerd, in opdracht van de Rijksoverheid. De kennis, kunde en het netwerk dat ik hiermee heb opgebouwd, nam ik mee naar Almere. René en ik werken vrij intensief samen aan de opbouw en uitbouw van de Green Innovation Hub. Wij ontmoeten elkaar wekelijks. René is heel strategisch. Hij kan goed uitzoomen uit de details van losse projecten om de grote lijn van waar we met de Green Innovation Hub naartoe willen vast te houden of bij te stellen.”

Visser: “Danny beschikt over veel executiekracht, een getting the job done-mentaliteit. Die combinatie werkt fijn, wij vullen elkaar goed aan. Mijn passie ligt in het duurzaam verbinden van mensen en organisaties om samen impact te maken op een veranderende wereld. Dit doen we door de inzet van technologie als een hulpmiddel, en nooit als een doel op zich. Ik geloof in de waarde van open innovatie ecosystemen. Zo was ik vanuit VodafoneZiggo ook betrokken bij de oprichting van de 5G Hub in Eindhoven en – heel recent – de Media Innovation Hub in Hilversum. De Green Innovation Hub heeft een uitstekende timing, gegeven alles wat er speelt rondom verduurzaming in ons land. Nieuwe oplossingen zijn nodig om allerlei knelpunten op te lossen. De overheid heeft het bedrijfsleven, de kennisinstellingen en de onderwijswereld hierbij nodig. Denk bijvoorbeeld aan het vastlopende energienet, dat op allerlei plaatsen een rem zet op de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen en daarmee op werkgelegenheid.”

Hoe complex is publiek-private samenwerking, gegeven de soms botsende  belangen van overheden en het bedrijfsleven?

Visser: “Wij begrijpen beiden hoe PPS werkt. Het grootste knelpunt is vaak de stap van denken naar doen, maar die stap zetten wij echt. En beiden kunnen wij binnen de Green Innovation Hub de vertaalslag maken naar enerzijds onze eigen organisatie en anderzijds de ondernemers, onderzoekers, studenten en andere belanghebbenden met wie wij samenwerken. Zowel Almere als VodafoneZiggo zijn heel ambitieus en blij met dit partnership. Daarbij denken wij niet vanuit verschillende belangen, maar gedeelde belangen. Vanuit onze gedeelde visie kunnen alle partijen, en dus ook VodafoneZiggo, hun eigen belangen kwijt. Zo krijgen wij dankzij alle talentvolle leerlingen en studenten bij de Minecraft Challenge voor Almere Pampus meer inzicht in mogelijke nieuwe diensten, waaronder smarthome services.”

Frietman: “De kracht van de Green Innovation Hub is juist die publiek-private samenwerking. Natuurlijk, in mijn werk voor deze hub word ik betaald door de gemeente Almere. Ik word daarmee afgerekend op lokaal succes. Maar iedereen begrijpt dat wij de nieuwe inzichten en oplossingen die hier ontstaan en die in eerste instantie worden toegepast op de ontwikkeling van Almere Pampus, heel makkelijk kunnen schalen naar andere locaties in Flevoland, Nederland en zelfs het buitenland. Dat is exact de volgorde. Met een partner zoals VodafoneZiggo en René, kunnen wij deze hub opschalen. Het omslagpunt zit hem juist in het feit dat wij dit innovatiewerk niet uitsluitend voor Almere laten functioneren, maar ook voor andere steden. Ook de lancering van die Minecraft Challenge voor Pampus betekent dat we heel veel andere steden, scholen en mkb-bedrijven aan ons kunnen binden. Dat hoeft niet ten koste te gaan van Almere als partner in de Hub. Integendeel: wanneer die opschaling van het businessmodel leidt tot extra inkomsten voor de Hub, kan je daaruit gelden in Almere terug investeren.”

Even voorstellen: Danny Frietman

Danny Frietman (52) adviseert de gemeente Almere over ICT en Tech en is projectdirecteur van de Green Innovation Hub. Danny komt uit Den Haag, woont in Voorburg, is getrouwd en vader van drie kinderen van 19, 17 en 13 jaar. Zijn hobby’s zijn tennis, padellen, reizen en lekker eten, bijvoorbeeld op zijn eigen boot.
In 2018 werd Danny verkozen tot ‘Hagenaar van het jaar’ vanwege het uitbouwen van het Haagse techcluster: hij haalde o.a. twee grote jaarlijkse congressen over privacy en internetveiligheid vanuit het buitenland naar Den Haag. Ook positioneerde hij de Gemeente Den Haag op grote internationale podia. Dit vormde het startpunt voor een nieuwe lokale industrie rondom de thema’s ‘Tech for Good’ en ‘Privacy & Security’. Deze thema’s passen perfect bij het internationale profiel van Den Haag als baken van vrede, veiligheid en gerechtigheid.

Danny studeerde Bedrijfskunde in Rotterdam. Hij begon zijn carrière in de jaren negentig bij IBM. Nog voor de eeuwwisseling ontwikkelde hij vanuit een eigen startup apps voor mobiele telefoons. Daarmee bleek hij zijn tijd iets teveel vooruit; de iPhone bestond nog niet. De afgelopen vijftien jaar was Danny onder meer dagvoorzitter en moderator op nationale en internationale tech events, waaronder het immense jaarlijkse tech-, kunst-, media- en internetfestival SXSW in Austin (VS); ook organiseerde hij Nederlandse missies naar het grootste telecomcongres ter wereld – het Mobile World Congress – en de Smart City Expo. Tevens is hij oprichter van GovTech NL, een versnellingsinstrument van de overheid voor opschalende innovatieve bedrijven.

Even Voorstellen: René Visser

René Visser (46) is senior external affairs manager bij VodafoneZiggo. Als gedreven netwerker is hij grondlegger van de 5G Hub Eindhoven, de Green Innovation Hub Almere en de Media Innovation Hub Hilversum. Deze drie innovatiehubs liggen op economische knooppunten in Nederland. Samenwerking in nieuwe netwerken met daarbij de inzet van nieuwe technologie als enabler: dat acht René onmisbaar om oplossingen te creëren voor complexe maatschappelijke opgaven zoals duurzame stadsontwikkeling, mede gegeven de grote woningbouwopgave in Nederland. Maar ook voor bijvoorbeeld de transitie naar de immersieve wereld: een wereld waarin alle zintuigen dankzij technologie worden aangesproken.

René woont in Haarlem, is samenwonend en vader van twee kinderen van 11 en 8 jaar. Zijn hobby’s zijn waterpolo, werken met drones, video’s maken en wandelen. Hij houdt van de switch tussen de dynamiek van de stad en de rust van de natuur. Vanuit zijn vakantiehuisje op de Veluwe maakt hij graag vroege of late wandelingen, waarbij zelfs de wolf niet onbespied bleef. René studeerde in Groningen en werkte achtereenvolgens voor Verizon, UPC, Ziggo en rechtsopvolger VodafoneZiggo.

Auteur: Wim Danhof, 3 november 2023